Bu ayki sayımızda sizlerle Fikir ve Sanat Eseleri Kanunu hakkında bilgi vermeye çalışacağız. Esasen Fikir ve Sanat Eserleri Kanunu kapsamı bir hayli geniş bir yasa, tek bir yazı/makale ile anlatımı mümkün değil. Bu sebeple yasa hakkındaki yazılarımızı birkaç bölümde sizlerle paylaşacağız.Bu sayımızda Kanunun temelini teşkil eden Eser kavramını, eser türlerini ve Eser Sahibi kavramlarını paylaşacağız. İlerleyen sayılarda Eser Sahiplerinin haklarını ve Yasal düzenlemeyi anlatacağız.

Eser Kavramı, Fikir ve Sanat Eserleri Kanununun ana omurgasını oluşturmaktadır. Bu kanun kapsamında meydana gelen ihtilaflarda ilk aşama, ihtilafa konu ürününü Eser kabul edilip/edilmeyeceğidir.   5846 sayılı Fikir ve Sanat Eserleri Kanunu'nun 1/b-a maddesinde düzenlene Eser Tanımına göre; “Sahibinin Hususiyetini Taşıyan İlim Ve Edebiyat, Musiki, Güzel Sanatlar Veya Sinema Eserlerinden Oluşan Fikir Ve Sanat Mahsulleri eser"  olarak tanımlanmıştır. Bu tanım karşısında bir fikrin veya ürünün eser sayılması için meydana getirenin şahsi özelliklerini yansıtması ve kanunda sayılan eser kategorilerinden birine dahil olması gerekmektedir.

5846 sayılı Fikir ve Sanat Eserleri Kanunu Eser kavramını8 tanımlamakta birlikte sahibinin hususiyetini taşıyan her fikir ve ürünü de eser olarak kabul etmemektedir. Yasada Eser türleri katagorilerle tasnif edilmiştir.

Yasa kapsamında eser türleri:

1- İlim ve Edebiyat Eserleri; “ herhangi bir şekilde dil ve yazı ile ifade olunan eserler; bilgisayar programları ve bir sonraki aşamada program sonucu doğurması koşuluyla bunların hazırlık tasarımları; her nevi rakslar, yazılı koreografi eserleri, pandomimalar ve buna benzer sözsüz sahne eserleri; estetik nitelik taşımayan her nevi teknik ve ilmi mahiyette fotoğraf eserleriyle, her nevi haritalar, planlar, projeler, krokiler, resimler, coğrafya ve topografyaya ait maket ve benzerleri, her çeşit mimarlık ve şehircilik tasarım ve projeleri, mimarî maketler, endüstri, çevre ve sahne tasarım ve projeler”

2- Musiki Eserleri; Her nevi sözlü ve sözsüz beste 

3- Güzel Sanat Eserleri; Yağlı ve suluboya tablolar; her türlü resimler, desenler, pasteller, gravürler, güzel yazılar ve tezhipler, kazıma, oyma, kakma veya benzeri usullerle maden, taş, ağaç veya diğer maddelerle çizilen veya tespit edilen eserler, kaligrafi, serigrafi; heykeller, kabartmalar ve oymalar; mimarlık eserleri; el işleri ve küçük sanat eserleri, minyatürler ve süsleme sanatı ürünleri ile tekstil, moda tasarımları; fotografik eserler ve slaytlar; grafik eserler; karikatür eserleri ve her türlü tiplemeler” Bu sayılan fikir ürünlerinin "güzel sanat eseri"  kabul edilebilmesi için kanun "estetik değere sahip olmaları şartını düzenlemiştir.

4- Sinema Eserleri; her nevi i, ilmi, öğretici veya teknik mahiyette olan veya günlük olayları tespit eden filmler veya sinema filmleri gibi, tespit edildiği materyale bakılmaksızın, elektronik veya mekanik veya benzeri araçlarla gösterilebilen, sesli veya sessiz, birbiriyle ilişkili hareketli görüntüler”

 

5- İşleme Eserler; Bu konu Kavram , kanunda "İşlenme ve derlenmeler" başlığı altında ve diğer eser türlerinden ayrı olarak düzenlenmiştir. Maddenin son fıkrasında yer alan "eser sahibinin haklarına zarar vermemek şartıyla oluşturulan ve işleyenin husususiyetini taşıyan işlemeler, bu kanuna göre eser sayılır" hükmü karşısında ; bir eserden istifade edilerek meydana getirilen, istifade edilen eserden bağımsız olmamakla birlikte işleyenin özelliklerini taşıyan fikri ürünler işleme eser kabul edilmektedir.

İşleme Eserler kanunda örneklenmek yoluyla  sayılmıştır. 

Kanunda yer alan işleme eser türleri şunlardır: Tercümeler; roman, hikâye, şiir ve tiyatro piyesi gibi eserlerden birinin bu sayılan nevilerden bir başkasına çevrilmesi; musikî, güzel sanatlar, ilim ve edebiyat eserlerinin film haline sokulması veya filme alınmaya ve radyo ve televizyon ile yayıma müsait bir şekle sokulması; musikî aranjman ve tertipleri; güzel sanat eserlerinin bir şekilden diğer şekillere sokulması; bir eser sahibinin bütün veya aynı cinsten olan eserlerinin külliyat haline konulması; belli bir maksada göre ve hususî bir plân dahilinde seçme ve toplama eserler tertibi; henüz yayımlanmamış olan bir eserin ilmî araştırma ve çalışma neticesinde yayımlanmaya elverişle hale getirilmesi; başkasına ait bir eserin izah veya şerhi yahut kısaltılması; bir bilgisayar programının uyarlanması, düzenlenmesi veya herhangi bir değişim yapılması; belli bir maksada göre ve hususi bir plan dahilinde verilerin ve materyallerin seçilip derlenmesi sonucu ortaya çıkan bir araç ile okunabilir veya diğer biçimdeki" veri tabanları”dır.

Eser Sahibi

Eser sahibi eseri bizzat meydana getirendir. Yukarıda eser türlerine kısaca değinmiştir. Eser sahipliği konusunda  işleme ve derlemeler ile sinema eserlerine ayrıca değinilmiştir. Buna göre işleme ve derlemenin eser sahibi, asıl eser sahibinin hakları mahfuz kalmak kaydıyla eseri işleyendir. Sinema eserlerinde ise yönetmen, özgün müzik bestecisi, senaryo yazarı, diyalog yazarı ve eğer canlandırma tekniğiyle yapılmış bir eser söz konusu ise animatör, eserin birlikte sahibidir. Örneğin, bir musiki eserinde söz yazarı, besteci ve eseri icra eden sanatçı ayrı ayrı eser sahibidir ve her birinin eser sahipliğinden kaynaklı hakları mevcuttur. Yine bir örnek vermek gerekir ise, yabancı bir kitabın Türkçeye çevrilerek basımı halinde, eserin orijinal metni asıl eser sahipliği söz konusu iken, tercümede eser kabul edilmekte olup, tercümeyi yapan eser sahibinin hakları işleme eser sahibihakkıdır.

Eserin meydana getirilmesi ile birlikte ayrıca bir işleme veya tescile gerek olmaksızın eser sahibi kanunun eser sahibine tanıdığı hak ve yetkilere sahip hale gelmektedir. 

Eser Sahiplerinin hakları kanunda Mali ve Manevi Haklar olarak ayrı ayrı düzenlenmiştir.

Devam eden Sayılarımızda Eser Sahibini hakları kavramını sizlerle paylaşmaya devam edeceğiz. 26.02.2015

              Avukat

       Hatice YILDIZ

Marka & Patent Vekili