Önceki sayılarımızda, kısaca markanın tanımı ve Türkiye’de marka hukukuna ilişkin yasal düzenlemelere yer vermiştik. Bu ayki sayımızda, Endüstriyel Tasarım müessesesinin yasal karşılığına yer vereceğiz.

Endüstriyel Tasarım sanayi devriminden sonra ortaya çıkmış bir kavramdır. Özet bir anlatımla endüstriyel tasarıma, seri üretime uygun ürünler denilebilir. Bu ürünleri tasarlayan kişilere de Endüstriyel Tasarımcı olarak tanımlanmaktadır.

Günümüzde, Ürün sahiplerinin ürünlerinin kaliteleri, Pazar ve reklam ağı, tüketicinin kolay ulaşması, ürünlerin dayanıklılığı kadar, görsel özellikleri tasarım biçimleri de tüketici tercihini belirlemekte önemli rol oynamaktadır.

Bu sebeple Firmalar, ürünün teknik/mühendislik özellikleri kadar görsel biçimine, tasarım olarak beğenilebilir ürün olmalarına da bir hayli önem atfetmekte, bünyelerinde Tasarımcılara da yer vermektedirler.

Günlük hayatta, giyim, telefon Bilgisayar sıklıkla kullanılan pek çok ürünün Tüketiciler tarafında “Tasarımını Çok Beğendim, rengi güzeldi, şık görünüyordu” gibi betimlemelerle anlatıldığına ve bu kapsamda başka tüketicilere tavsiye olunduğuna pek çoğumuz şahit olmuşuzdur.

Teknik,fiyat vs özellikler bakımdan aynı, nitelikte olan iki ürün arasında müşteri tercihinde, ürünün tasarımı büyük rol oynamaktadır. Bazen de tasarım, müşteri tercihlerinde tek başına belirleyici olabilmektedir.

Bu kapsamda tasarımdan beklenen gaye, ürünün işlevselliğine katkıda bulunmak ve ürünün görünümünü etkinleştirerek pazarlamaya yardımcı olmaktır.

Endüstriyel Tasarımın Türk Hukuk Sistemimizde de yerini almış olup,  554 Sayılı Endüstriyel Tasarımların Korunmasına Dair Kanun Hükmünde Kararname kapsamında yasal korumaya sahiptir.

554 sayılı KHK’ya göre Endüstriyel Tasarım “Yeni ve ayırt edici niteliğe sahip sinai üretime elverişli her türlü üründür. Yasa Koyucu bir ürünü Endüstriyel Tasarım Korumasından yaralandırabilmek için iki koşul öngörmüştür. Bu Koşullardan İlki Yenilik, Diğeri Ayırtedici nitelikte olmaktadır. Esasen yasanın tam metni karşısında bu iki niteliğe bir üçüncüsünü de eklemek zorunludur ki o da ürünün elle  ve/veya sınai üretime elverişli olmasıdır. Ancak yasaya göre bu nitelikte olsalar dahi kamu düzenine ve genel ahlaka aykırı tasarımlar tasarım tescili ile korunamazlar.

ICSID’in tanımına göre tasarım, amacı objelerin, işlemlerin, hizmetlerin ve her türlü sistemin çok yönlü özelliklerini meydana getirmek olan bir üretme aktivitesidir. Bu nedenle tasarım, teknolojilerin yenilikçi insancıllaştırılmasının ve kültürel – ekonomik alışverişin odak noktasını teşkil etmektedir. Endüstriyel tasarım ise hem kullanıcının hem üreticinin ortak faydalarını baz alarak, bir ürünün veya sistemin form, fonksiyon ve maddi, manevi değerini optimize eden özellikler ve konseptler ortaya çıkarma aktivitesidir.

Endüstriyel Tasarım, bir eşyanın süs veya estetik olarak görüntüsüdür. Tasarım bir yüzey veya şekilde olduğu gibi üç boyutlu özellikleri veya desen, çizgiler ve renklerde olduğu gibi iki boyutlu özellikleri de içerebilir.

Endüstriyel Tasarımlar; teknik ve tıbbi aleterden saatler, mücevherat ve diğer lüks eşyalara ev aletlerinden elektrikli aletler ve mimari yapılara kadar ve tekstilden uygun olabilen diğer eşyalara kadar her türlü sınai ve el yapımı ürünlere uygulanabilir.

Endüstriyel Tasarımlarla, ürünün sadece estetik özellikleri (görsel nitelikleri) korunur, o ürüne ait herhangi bir teknik özellik korunmaz.

Endüstriyel tasarım, bir ürünün dış görünüşünü ifade eder. Bu görünüş, ürünün biçimi olabileceği gibi, çizgilerden, şekillerden, süslerden, renklerden ve çeşitli unsurlardan oluşan görünüşler de olabilir.

Tasarımları, uygulamada estetik ve işlevsel nitelikte tasarımlar olarak iki gruba ayırmak da mümkündür. Estetik tasarımlar; işlevsellerine kıyasla, görselliği ön planda tutan ve duyulara daha yoğun biçimde hitap eden tasarımlar olarak tanımlanabilir. İşlevsel tasarımlar ise, bir ihtiyacı karşılamaya yönelik tasarımlar olarak karşımıza çıkar. Buna göre, kumaş üzerindeki motifler, estetik bir tasarım olarak nitelenebileceği halde, bir telefon işlevsel tasarım olarak değerlendirilebilir. 554 sayılı KHK’nin sağladığı koruma bakımından, her iki grup tasarım çeşidi arasında herhangi bir fark bulunmamaktadır.

Bu sayımızda Endüstriyel Tasarımın tanımına yer verdik, devam eden sayılarda Endüstriyel Tasarımların Tescil Sürecini  sizlerle paylaşacağız. 07.11.2014

Sevgiyle kalın…

              Avukat

       Hatice YILDIZ

Marka & Patent Vekili